Λένε πως στη ζωή υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων, οι «κερδισμένοι» και οι «χαμένοι». Σε ποια πλευρά της ζωής θα «καταταγεί» ως ενήλικος εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον τρόπο που θα το μεγαλώσετε.

Της Νινέττας Φαφούτη

Θυμάμαι πριν από χρόνια τη μικρή μου ανιψιά, την Τατιάνα, κάθε φορά που με έβλεπε της έβγαινε πάντα ένα μεγάλο παράπονο. Στεναχωριόταν γιατί η μητέρα της «αγαπούσε» -όπως έλεγε- περισσότερο την καλύτερή της φίλη, τη Μαριέττα. Βλέπετε, η Μαριέττα ήταν πιο μελετηρή, πιο ήσυχη, πιο οργανωμένη. Και τι μ’ αυτό; Γιατί η Τατιάνα έπρεπε κάθε φορά να νιώθει τη σύγκριση με την καλύτερή της φίλη; «Η Μαριέττα έκανε αυτό, η Μαριέττα έκανε το άλλο, η Μαριέττα…, η Μαριέττα… Όχου, δεν με παρατάτε με τη Μαριέττα!» Για την Τατιάνα η ίδια «δεν ήταν αρκετά καλή» για τη μαμά της. Αυτό το.....

αίσθημα κατωτερότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης την κυνηγά ακόμα και σήμερα. Παρόλο που πέρασε στο πανεπιστήμιο και είναι από τις καλύτερες φοιτήτριες, εκείνη νιώθει ότι δεν έχει καταφέρει ποτέ κάτι αξιοσημείωτο.

Ο λόγος που τη θυμήθηκα ήταν επειδή πρόσφατα πήγα στα γενέθλια του Αλέξανδρου, που έκλεινε τα πέντε. Του πήρα το δώρο που μου είχε ζητήσει, ένα επιτραπέζιο παιχνίδι στο οποίο έπρεπε να περιγράψεις μια λέξη χωρίς να αναφέρεις κάποιες άλλες. Όταν ήρθε η σειρά του, έπρεπε να βρει τη λέξη «κεράσι» κι έτσι άρχισα να του την περιγράφω. «Είναι μικρό, στρογγυλό, κόκκινο και το τρώμε το καλοκαίρι, τι είναι;» Ο Αλέξανδρος με κοιτούσε αφηρημένος. «Δεν είναι πορτοκάλι ούτε μήλο, είναι πολύ πιο μικρό», συνέχιζα εγώ. «Α! Το βρήκα, καρπούζι», είπε κάποια στιγμή. «Μα, καλά, τι βλακεία είπες! Είναι το καρπούζι μικρό, στρογγυλό και κόκκινο;», του είπε αυστηρά ο πατέρας του. Αμέσως ο Αλέξανδρος έχασε το ενδιαφέρον του. Από τις απαντήσεις του («βερίκοκο», «μπανάνα», «αχλάδι»…) καταλάβαινες ότι σίγουρα δεν σκεφτόταν πριν απαντήσει. Μόλις δε άκουσε και τον πατέρα του να λέει «Μα, είναι δυνατόν να είσαι τόσο χαζός;», αυτό ήταν, έριξε τις κάρτες κάτω κι έφυγε.

Αυτό που συνήθως ξεχνάμε εμείς οι μεγάλοι είναι ότι το παιδί ζει στο μικρόκοσμό του. Βλέπει, σκέφτεται και αντιλαμβάνεται όλα όσα συμβαίνουν γύρω του με τελείως διαφορετικό τρόπο από τους ενηλίκους. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η εμπιστοσύνη και η υποστήριξη των γονιών –ακόμα και στα λάθη τους– είναι ο θεμέλιος λίθος για το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής τους. Γιατί η αυτοπεποίθηση χτίζεται στην παιδική ηλικία και βασίζεται κυρίως στην αγάπη και στην αποδοχή που παίρνουν τα παιδιά, αλλά και από τη δυνατότητα που τους δίνουμε να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους, να βρουν τι τα κάνει ευτυχισμένα για να μπορέσουν να ανοίξουν τα φτερά τους.

Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στο παιδί ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι η προσπάθεια. Άσχετα με το αποτέλεσμα, θα έχει πετύχει μόνο και μόνο επειδή προσπάθησε αρκετά για κάτι. Για παράδειγμα, όταν μάθει να δένει τα κορδόνια του και εισπράξει τον έπαινο των γονιών του, είναι σίγουρο ότι θα τολμήσει και θα προσπαθήσει να κατακτήσει περισσότερες δεξιότητες. Αν όμως δεχτεί κριτική για τον τρόπο που τα έδεσε ή αδιαφορία για το αποτέλεσμα, τότε θα νιώσει αίσθημα αποτυχίας ή ανικανότητας και θα διστάσει να προσπαθήσει για νέα πράγματα. «Αν υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να μάθουν οι γονείς είναι ότι ποτέ δεν βάζουμε ετικέτες σ’ ένα παιδί και δεν κριτικάρουμε το ίδιο, αλλά τις πράξεις του», επισημαίνει η ψυχολόγος Αναστασία Φρόντζου-Χρηστίδη. «Δεν πρέπει να λέμε “είσαι κακό παιδί”, αλλά “αυτό που έκανες ήταν κακό”. Ακόμα καλύτερα, επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε θετικούς χαρακτηρισμούς “αυτό που έκανες δεν ήταν καλό”. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στον τρόπο με τον οποίο οι μπαμπάδες συμπεριφέρονται στους γιους τους», συνεχίζει η ειδικός. «Ο πατέρας είναι το πρώτο πρόσωπο που θα γεμίσει το γιο του με αυτοπεποίθηση. Ένα μεγάλο ποσοστό των ενήλικων αντρών (μπορεί και πάνω από 60%) που επισκέπτονται ψυχολόγους και ψυχιάτρους αντιμετωπίζουν προβλήματα κατάθλιψης, επιθετικότητας, εθισμών ή ακόμα και διαταραχής φύλου, επειδή ως παιδιά είχαν κακή σχέση με τον πατέρα τους, είχαν εξευτελιστεί και υποτιμηθεί από εκείνον και δεν ένιωσαν ποτέ τη στοργή, την επιβεβαίωση και τη στήριξή του, που θα έδινε ώθηση στην καλλιέργεια της αυτοπεποίθησής τους».

Κάντε το να νιώσει σιγουριά

τα παιδια εξαρτωνται ζωτικα από την αγάπη των γονιών τους και θα κάνουν τα πάντα για να μην τη χάσουν. Έτσι εξηγείται και η «επιτυχία» της τιμωρίας. Ωστόσο, όσα τιμωρούνται και επιπλήττονται συχνά και στα οποία γίνεται συνεχώς κριτική μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχικά, αντιδρούν και είναι ανίκανα να πάρουν πρωτοβουλία. Αυτό περιορίζει σημαντικά την ανάπτυξη ενός αυτόνομου και θετικού ατόμου. Είναι λοιπόν προτιμότερο να ενισχύσετε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας παρά να το κριτικάρετε ή να το τιμωρείτε. Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί στο μέλλον να αντιμετωπίσει τα σκαμπανεβάσματα της ζωής.

«Τι, τέσσερα λαθη στην ορθογραφια;», «Πάλι σε νίκησε ο Νίκος;» είναι εκφράσεις που γκρεμίζουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Θα πρέπει να το βοηθήσετε να δεχτεί ευκολότερα μια προσωπική του αποτυχία και όχι να την τονίσετε περισσότερο με τη συμπεριφορά σας. Είναι προτιμότερο να του πείτε: «Μάλλον ήσουν λιγάκι αφηρημένος όταν έγραφες την ορθογραφία σου. Δεν πειράζει, προσπάθησε την επόμενη φορά περισσότερο και είμαι σίγουρη ότι θα τα καταφέρεις» ή «Και τι έγινε που σε νίκησε ο Νίκος; Την επόμενη φορά θα τον κερδίσεις εσύ».

Κατα την ενταξη τους στη μικρη κοινωνια του παιδικού σταθμού, τα παιδιά μοιραία θα αρχίσουν τις συγκρίσεις μεταξύ τους. Από την εξωτερική τους εμφάνιση μέχρι τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Συνήθως οι συγκρίσεις αυτές καταλήγουν σε καβγάδες, όμως είναι κάτι που δεν πρέπει να σας ανησυχεί, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από αυτή τη διαδικασία να αξιολογούν τον εαυτό τους και ουσιαστικά αντιλαμβάνονται τη θέση που έχουν στην παρέα τους. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή τη φάση να τους δώσετε την απαραίτητη στήριξη ώστε να αποκτήσουν κοινωνική συμπεριφορά. Πρέπει να μάθουν να κάνουν συμβιβασμούς, να μάθουν να χάνουν, να είναι γενναιόδωρα, συμπονετικά και να χτίζουν γέφυρες επικοινωνίας μετά από κάθε τους αντιπαράθεση.

Δωστε ιδιαιτερη προσοχη και δείξτε ενδιαφέρον κάθε φορά που το παιδί θέλει να σας μιλήσει. Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει τις απόψεις του και να σας δείχνει τις γνώσεις του: «Πες μου τη γνώμη σου, με ενδιαφέρει», «Δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται αυτό. Μπορείς να μου το εξηγήσεις;»

Αναθεστε στο παιδι διαφορες δουλειες του σπιτιού που αρμόζουν στην ηλικία του. Για παράδειγμα, ζητήστε του να σας βοηθήσει να ετοιμάσετε το τραπέζι για το βραδινό. Μόλις τελειώσετε, επιβραβεύστε το. Με αυτή την κίνηση του δείχνετε ότι το εμπιστεύεστε και ότι κρίνετε πως είναι ικανό, υπεύθυνο και ενεργό μέλος της οικογένειας.

Προτρεψτε το να ασχοληθει και να πειραματιστεί με διάφορα χόμπι και δραστηριότητες, ώστε να ανακαλύψει τις πραγματικές του ικανότητες.

Θεστε ορια και καθοδηγηστε το. Είναι υπέροχο να του δείχνετε σεβασμό και εμπιστοσύνη, αλλά χρειάζεται παράλληλα και την ωριμότητα των ενηλίκων για να αποκτήσει υπεύθυνη συμπεριφορά. Τα παιδιά χωρίς όρια συμπεριφέρονται ασύδοτα και τους είναι δύσκολο να αντιληφθούν ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό. Αν επιμείνουν να κάνουν κάτι που εσείς δεν επιδοκιμάζετε, ακούστε πρώτα τη γνώμη τους, έστω κι αν η τελική σας απάντηση είναι «όχι».

Φράσεις που τους κάνουν καλό

• Είσαι ό,τι πολυτιμότερο έχω στη ζωή.
• Μη στεναχωριέσαι, μαζί θα το αντιμετωπίσουμε.
• Είμαι πολύ περήφανη για σένα.
• Δεν πειράζει αν κλάψεις, θα νιώσεις καλύτερα.
• Δεν είναι κακό να κάνεις λάθος, όλοι μας κάνουμε.
• Είναι πολύ έξυπνο αυτό που σκέφτηκες.
• Σε αγαπώ γι’ αυτό που είσαι.
• Θα σε αγαπώ ό,τι κι αν κάνεις.
• Μπράβο, μη σταματάς, θα τα καταφέρεις.
• Δεν πειράζει, αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια.

Φράσεις που ΠΛΗΓΩΝΟΥΝ

• Είσαι τόσο χαζό.
• Αν δεν έκανες του κεφαλιού σου, θα τα είχες καταφέρει.
• Γιατί δεν μπορείς να γίνεις τόσο καλός σαν τον/την…
• Μακάρι να μην είχα παιδιά.
• Δες τι άφησα πίσω για χάρη σου. Και τι κέρδισα;
• Είσαι ψεύτης!
• Μην είσαι ανόητος. Δεν πρέπει να φοβάσαι.
• Περίμενε να γυρίσει ο πατέρας σου στο σπίτι και θα δεις.
• Αν δεν με ακούσεις, θα χτυπάς το κεφάλι σου.
• Είσαι καταδικασμένος να αποτύχεις.
• Είσαι άχρηστος.
• Μην κλαις! Οι άντρες δεν κλαίνε.

Παιδιά που έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους

• Είναι υπερήφανα για τις επιτυχίες τους.
• Είναι ανεξάρτητα και αναλαμβάνουν πρόθυμα ευθύνες.
• Μπορούν να αντιμετωπίζουν τις απογοητεύσεις και δεν χρειάζονται άμεση ικανοποίηση.
• Διαθέτουν αποφασιστικότητα και είναι ανοιχτά στις προκλήσεις.
• Μπορούν να ζητάνε βοήθεια.
• Έχουν ενεργητικότητα, είναι σίγουρα για τον εαυτό τους και επινοητικά.
• Μπορούν να μιλούν για τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους.
• Κάνουν συνήθως σωστές επιλογές φίλων και συνεργατών αργότερα ως ενήλικοι.
• Έχουν συνήθως υγιή προσωπική ζωή ως ενήλικοι.

Παιδιά που δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους

• Νιώθουν αδύναμα, αγχώνονται εύκολα και είναι υπερευαίσθητα.
• Χρειάζονται πάντα επιβεβαίωση.
• Επηρεάζονται εύκολα και λένε συχνά «δεν ξέρω» και «δεν με νοιάζει».
• Για κάθε αποτυχία αναζητούν ευθύνες στους άλλους.
• Εξαρτώνται από τους άλλους και προσηλώνονται σε αυτούς.
• Είναι συχνά υπερκινητικά.
• Μονίμως διηγούνται μεγαλειώδεις εμπειρίες.
• Έχουν προβλήματα στη σχέση τους με τους άλλους.
• Δεν έχουν υγιή προσωπική ζωή ως ενήλικοι.
• Ακολουθούν τα άκρα. Είτε γίνονται εσωστρεφή είτε επιθετικά.
• Συμπεριφέρονται παθητικά.

kids.in.gr